آینده نگاری راهبردی مجموعه‌ای از رویکردها و روش‌ها است که به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کند تا چالش‌ها و فرصت‌های بالقوه در آینده را شناسایی، کاوش و تحلیل کنند. در جهانی که با سرعت تغییرات فزاینده، عدم قطعیت‌های بالا و بحران‌های متعدد مواجه است، بسیاری از سازمان‌ها (حدود ۷۵ درصد) به‌درستی برای مواجهه با این تغییرات پیچیده آمادگی ندارند، و این امر ضرورت پرورش قابلیت‌های آینده‌پژوهی را پررنگ می‌سازد.
اصول بنیادین آینده‌پژوهی
آینده‌پژوهی بر این اساس بنا شده است که آینده محلی از احتمالات است که قابل پیش‌بینی دقیق نیست، و نیازمند نگاه بلندمدت، سیستماتیک و فراگیر است که شامل چشم‌اندازهای حاشیه‌ای و سیستماتیکی شود. همچنین، این رویکرد به بررسی دیدگاه‌های متنوع می‌پردازد تا از سوگیری‌های فردی و گروهی جلوگیری کند.
دو روش کلیدی در آینده‌پژوهی شامل:
• پویش افق (Horizon scanning): این فرایند شناسایی، دسته‌بندی و تحلیل تغییرات، روندها، سیگنال‌های ضعیف، رویدادهای نامنتظره (wild cards) و عدم قطعیت‌ها است که ممکن است در موضوع یا حوزه‌ای آینده‌ساز تأثیرگذار باشند. مثال برجسته، پروژه Think2030 شرکت بیمه‌ای Ageas است که بر اساس آن روندها به پنج دسته از جمله روندهای کوتاه‌مدت و روندهای دارای ضرورت تحقیق بیشتر تقسیم‌بندی شده‌اند.
س برنامه‌ریزی سناریو: سناریوها داستان‌هایی ممکن از آینده هستند که روندها و عوامل مختلف را در قالب سناریوهای متعدد شبیه‌سازی می‌کنند و به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا با فضای نامطمئن و پیچیده آینده سازگار شوند. شرکت Shell از پیشگامان این روش است که بیش از پنج دهه از آن بهره می‌برد و سناریوهایی فراتر از پیش‌بینی‌های سنتی انرژی شامل ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را مدنظر قرار می‌دهد.
اهمیت و کاربرد آینده‌پژوهی
آینده‌پژوهی یک قابلیت استراتژیک حیاتی است که به سازمان‌ها امکان می‌دهد در دنیایی با تغییرات سریع، ناپایداری‌های اقتصادی و تحولات فناوری به صورت پیشگیرانه و چابک عمل کنند. این قابلیت باید مورد حمایت رهبری سازمان و به یک فرهنگ سازمانی فراگیر و دموکراتیک تبدیل شود تا مهارت آینده‌نگری به صورت گسترده در میان کارکنان گسترش یابد.
آیین‌نامه و رویکردهای مؤثر در استقرار آینده‌پژوهی نشان می‌دهد که دو عامل کلیدی موفقیت شامل حمایت قوی از مدیریت ارشد و فرهنگی است که آینده‌پژوهی را جزئی از ساختار و مهارت‌های کل سازمان می‌داند. این امر موجب افزایش دانش آینده‌نگری و توانمندی تسهیل تصمیم‌گیری راهبردی خواهد شد.
آینده‌پژوهی تنها یک برنامه‌ریزی برای آینده نیست، بلکه ابزاری برای انجام بهتر کارهای اکنون است، چرا که در دنیایی پر از تحولات و بحران‌ها روش‌های مدیریت بحران کافی نیست و نیازمند تفکر سیستمیک، تفکر آینده‌نگر و تفکر نمایی است.
پیشنهاد می‌شود آموزش و ارتقای سواد آینده‌پژوهی از سطوح ابتدایی تا دانشگاه، مدارس کسب‌وکار و آموزش‌های حرفه‌ای به‌صورت فراگیر دنبال شود تا جامعه و سازمان‌ها برای مواجهه بهتر با چالش‌های پیش‌رو مجهز شوند.
این گزارش با استفاده از مقاله “Why strategic foresight is essential for future preparedness” از وب‌سایت مجمع جهانی اقتصاد تهیه شد.
دیدگاهتان را بنویسید